Тэлеканал Мінабароны Расіі «Звезда» ўпершыню з пачатку вайны паказаў кадры палёту самалётаў Су-27СМ. Гэта адна з першых постсавецкіх мадэрнізацый галоўнага знішчальніка СССР Су-27 — і на дадзены момант, мабыць, самая старая з заўважаных на поле бою. Расказваем, што гэта за самалёт, і разбіраемся, чаму такія машыны з’явіліся на полі бою толькі цяпер.
Якія знішчальнікі Расія выкарыстоўвае ў вайне
Практычна ўсе самалёты для паветранага бою, якімі карыстаецца Расія, прадстаўленыя мадэлямі Су-30СМ і Су-35 — адносна сучаснымі машынамі пакалення 4+ і 4++, якія вырабляюцца і цяпер (пастаўкі знішчальніка пятага пакалення Су-57 вылічаюцца адзінкамі, і няма ніякіх прыкмет, што расійская авіяцыя ў агляднай будучыні пяройдзе на іх). Яшчэ адзін больш-менш сучасны самалёт ВКС РФ, МіГ-35 (мадэрнізацыя МіГ-29), у войсках прысутнічае ў невялікіх колькасцях і на вайне, наколькі вядома, ні разу не быў заўважаны.
Самалётаў Су-27СМ, якія паказаў канал Мінабароны РФ, у Паветрана-касмічных сілах Расіі прыкладна 50 штук. Нават у перадваенны час яны базаваліся на самых удалых пазіцыях, каб выкарыстоўвацца ў якасці франтавых знішчальнікаў — узброены імі 38-ы знішчальны авіяполк (ЗАП) базуецца на аэрадроме Бельбек паблізу Севастопаля ў акупаваным Крыме. Аднак за амаль дзесяць месяцаў вайны ні адзін Су-27СМ у паветры ні разу не быў заўважаны.
Цяпер, мяркуючы па кадрах Мінабароны Расіі, Су-27СМ ажыццяўляюць паветранае патруляванне над Крымам, а не рыхтуюцца наносіць удары па наземных цэлях — пад крыламі самалётаў заўважаныя дзве ракеты Р-27 і чатыры Р-73 класа «паветра-паветра». Адпаведна, збіваць яны могуць толькі самалёты, верталёты, крылатыя ракеты або беспілотнікі.
Што ўяўляе сабой знішчальнік Су-27СМ
Пасля развалу СССР Расія доўгі час не брала на ўзбраенне новых знішчальнікаў, бо з прычыны цяжкай эканамічнай сітуацыі ўкладвацца ў новыя самалёты краіна папросту не магла. Аднак да канца 90-х гадоў савецкія самалёты ўжо састарваліся — у асноўным мадэрнізаваліся толькі машыны, прызначаныя для экспарту ў краіны, якія маглі сабе дазволіць аплачваць такую распрацоўку (да прыкладу, «індыйскі» Су-30МКІ, з якога вырас Су-30СМ).
Аднак для сваіх войскаў таксама патрабаваліся адпаведныя часу машыны — гэтую ролю і ўзяў на сябе Су-27СМ. Першы палёт удасканаленага самалёта адбыўся 27 снежня 2002 года. У 2003 годзе ў войскі паступіла ўжо пяць такіх знішчальнікаў, і патроху авіяпарк Расіі пачаў імі папаўняцца. Самалёты не вырабляліся з нуля, а перарабляліся са звычайных Су-27 на заводзе ў Камсамольску-на-Амуры.
Мадэрнізацыя Су-27СМ у першую чаргу закранула ўдарныя магчымасці самалёта: арыгінальны «27-ы» быў чыстым знішчальнікам, прызначаным для заваёвы панавання ў паветры. Цяпер жа яго «навучылі» выкарыстоўваць ракеты «паветра-паверхня», карэктавальныя авіябомбы, супрацьрадыёлакацыйныя ракеты (адначасова машыну абсталёўвалі падвесным кантэйнерам з сістэмай кіравання зброяй).
Таксама Су-27СМ атрымаў вялікую далёкасць выяўлення мэтаў, крыху большую манеўранасць і запас паліва. Амерыканскае ваеннае выданне The Drive згадвае, што пры паляпшэнні некаторыя аналагавыя прыборы замянілі лічбавымі, а на самалёт паставілі новую сістэму кіравання агнём, падобную да той, што выкарыстоўваецца ў Су-30, зробленых для Кітая, а таксама новыя прыцэлы. Асобным плюсам мадэрнізаванай версіі стала магчымасць працаваць па марскіх цэлях.
Самалёт пераўзыходзіў сваю першапачатковую версію, але відавочна аказаўся недастаткова добры, каб стаць асновай расійскай авіяцыі. Хоць машына і атрымала магчымасць біць па наземных і надводных цэлях, адсутнасць прасунутай электронікі не дазваляла ёй паўнавартасна выкарыстоўваць узбраенне класа «паветра-зямля» (падобная сітуацыя склалася з верталётам Ка-50 «Чорная акула», які першапачаткова зрабілі аднамесным, але праз немагчымасць эфектыўнага прыцэльвання дадалі другога чальца экіпажа, стварыўшы двухмесны Ка-52).
У канцы нулявых гадоў РФ за кошт прыбытку ад продажу вуглевадародаў стала нашмат багацейшай — але ўкладваць грошы ў пераўзбраенне Су-27СМ не стала. Стаўка была зробленая на адаптаваны пад расійскія патрэбы самалёт Су-30МКІ, створаны для Індыі — так з’явіўся двухмесны Су-30СМ, які ўмеў працаваць і па зямлі, і па паветры.
Пазней парк дапоўнілі дзвюма больш спецыялізаванымі машынамі: Су-35 у якасці «чыстага» знішчальніка і носьбіта брані Су-34 у ролі бамбардзіроўшчыка. Нічым не адметны Су27СМ саступаў новым машынам па ўсіх параметрах — пераробліванне самалётаў пад гэтую версію абмежавалася паўсотняй машын, і яны патроху састарваліся.
Чаму цяпер Су-27 з’явіліся ў небе
Наўрад ці рэч у тым, што расійская авіяцыя панесла вялікія страты. Хоць ПКС Расіі страцілі ва Украіне больш сучасных самалётаў, чым у любых папярэдніх войнах, яны яшчэ шматлікія. Аднак ёсць два моманты, якія на першы погляд не кідаюцца ў вочы.
Па-першае, для выканання баявых задач самалётам пастаянна даводзіцца лётаць — а рэсурс любой машыны заканчваецца. Выкарыстанне Расіяй састарэлых знішчальнікаў можа сведчыць пра жаданне зберагчы больш сучасныя самалёты на будучыню.
Другое — распачатыя ў канцы лета ўдары, якія УСУ наносіць па крымскіх аэрадромах. Хоць Бельбек, дзе базуюцца Су-27СМ, наколькі вядома, не падвяргаўся раней абстрэлам, пасля выбухаў на авіябазе ў Саках Расія панесла вельмі сур’ёзныя страты ў машынах (на дзясяткі мільёнаў даляраў). А пасля гэтага Галоўнае ўпраўленне разведкі Мінабароны Украіны паведаміла, што РФ пачала перамяшчаць самалёты і верталёты з аэрадромаў у Крыме ўглыб сваёй тэрыторыі, каб пазбегнуць іх гібелі.
Сярод лётных апаратаў, якія тады перакідваліся, былі названыя і самалёты ўжо згаданага 38-га ЗАП, і найноўшыя Су-34 з 559-га бамбавальнага авіяпалка, і іншыя машыны. З аэрадрома Бельбек паляцелі таксама некалькі самых сучасных расійскіх знішчальнікаў Су-35.
Аднак перакідванне сучасных самалётаў на далёкія аэрадромы, да якіх цяжэй дацягнуцца ўкраінцам, азначае, што для выканання баявых задач расійскім машынам давядзецца таксама пераадольваць вялікую адлегласць, марнаваць паліва, а ў паветры яны змогуць знаходзіцца не так доўга.
Таму лагічным выглядае рашэнне пакінуць у Крыме для патрулявання машыны, якія маюць меншую каштоўнасць, хай і менш эфектыўныя. «Мадэрнізацыя для бедных» Су-27СМ для гэтага цалкам падыходзіць: маральна састарэлыя машыны не так шкада страціць у выпадку чаго.
Нарэшце, цалкам магчыма, што цяпер расійскае камандаванне баіцца ўдараў украінскіх беспілотнікаў па сваіх авіябазах: нядаўнія дзёрзкія атакі на аэрадромы ў Энгельсе і пад Разанню паказалі, што сістэм СПА відавочна недастаткова для эфектыўнай абароны. Патруляванне адносна старымі самалётамі паветранай прасторы з мэтай своечасовага выяўлення і знішчэння дронаў (калі тыя з’явяцца) якраз не патрабуе ўнікальных лётных характарыстык.
Затое гэтак жа няўмольна марнуе рэсурс рухавікоў, як і любыя іншыя палёты. Улічваючы, што пад крыламі ў заўважаных Су-27 выключна ракеты «паветра-паветра», састарэлыя самалёты могуць быць выкарыстаныя для барацьбы з дронамі якраз таму, што яны не асабліва карысныя для іншых мэтаў.
Чытайце таксама
